Cliché

Gisteravond kregen we bezoek van een letterzetter en zijn echtgenote, die zowel onze zwager, broer en schoonzus zijn. Wij bezoeken elkaar regelmatig, daar is dus niets bijzonders aan. Wel bijzonder is dat we gisterenmorgen in Vroege Vogels, hét programma over natuur en milieu van de VARA, geïnformeerd werden over de letterzetter. Zo begon en eindigde onze zondag met een letterzetter. Rennend over de Hommelstraat denk ik na over deze coïncidentie; over het waarom van deze toevalligheid. Maar vanuit welke hoek ik de kwestie ook bekijk, een zinnige reden vind ik niet, dus houd ik het maar op toeval en geef me over aan de ontspanning die hardlopen mij meestal brengt.

Ik meen dat Ben veertien was toen hij bij een drukkerij ging werken en er een opleiding tot letterzetter kreeg – later greep hij met beide handen de kans om buiten het bedrijf te worden opgeleid tot drukker in de volle breedte, maar dat terzijde. Staande aan de bok, vormde Bennie als handzetter zijn eerste regels tekst met behulp van een zethaak – een arbeidsintensief en secuur werkje waarbij de tekst, regel na regel werd afgelegd in een galei. Al dan niet aangevuld met het cliché van een foto of tekening, vormde zo’n volle galei een mooi symmetrisch patroon vergelijkbaar met het patroon welke door larven van Ips typographus in het hout van bomen, liefs sparren, worden nagelaten waaraan deze kever zijn naam te danken heeft.

Letterzetters zijn vooral verzot op beschadigde, stervende bomen. Liggen er veel van zulke bomen in een bos, bijvoorbeeld na een storm, dan krijgen de kevertjes – ze meten gemiddeld slechts een halve centimeter – kans om zich flink te vermenigvuldigen en vreten ze ook gezonde bomen aan. Een gezonde boom kan overigens heel wat hebben; om diens dood te veroorzaken zijn minstens vier tot zesduizend kevers nodig. De echte problemen die schorskevers veroorzaken treffen vooral bomen van productiebossen. Omdat een boom zichzelf door het aanmaken van hars tegen kevervraat verdedigt, keldert de handelswaarde sterk. Er is ook een andere kant: wetenschappers zijn ervan overtuigd dat typograpus een essentiële rol speelt bij de verjonging van fijnsparrenbossen!

In Europa hebben we nog één oerwoud, het oerbos van Bialowieza. In dit oerbos wordt ondanks de inspanningen van Poolse natuurbeschermers, dagelijks gekapt om het om te kunnen vormen tot ordinair productiebos. De ironie wil nu dat gretige houthandelaren worden geholpen door de letterzetter. Het laatste laaglandoerwoud moet nu definitief verdwijnen, zogenaamd om de schade die door letterzetters wordt veroorzaakt binnen de perken te houden!   

Langs het bosje vlak na de Brugstraat joggend, ik ben weer op weg naar huis, bedenk ik dat het vonnis dat geveld werd over het oerwoud van Bialowieza, vooral zo triest is vanwege de opvattingen van Peter Wohlleben over aaneengesloten bossen. Door zijn boek ‘Het verborgen leven van bomen’, heb ik veel vertrouwen in Wohllebens zienswijze. Hij zegt onder meer: ‘Een boom is geen bos, kan geen lokaal evenwichtig klimaat tot stand brengen en is weerloos overgeleverd aan weer en wind. Terwijl veel bomen samen voor een ecosysteem zorgen dat extreme warmte en kou matigt, veel water opslaat en heel vochtige lucht veroorzaakt.’

Zo gezien kan de instandhouding, lees verbetering, van bossen een weldaad zijn voor ons klimaat! In plaats van bossen kappen, om welke reden dan ook, doen we er beter aan om nieuwe bossen aan te planten. En als om dat te onderstrepen hamert een specht die waarschijnlijk op zoek is naar de vette larven van schorskevertjes voor zijn woest hongerige kinderen, extra enthousiast op een boomstam.

Ik hoop oprecht dat Jan Szyszko, de Poolse minister van milieu en natuurbeheer, het boek van Peter Wohlleben van kaft tot kaft zal lezen. Dan trekt hij zijn handtekening onder het besluit tot ontbossing van het unieke woud van Bialowieza in, vast en zeker!