List

Terwijl ik de Tempelstraat uit ren om de Van Heemstraweg over te steken – er is weinig verkeer vanwege de reconstructie van deze weg (in Weurt) –, speelt er veel door mijn hoofd waar ik alles behalve vat op krijg. Ik zou willen dat ik het zo duidelijk zeggen kon als Ollie B. Bommel (in ‘De Waden’ van Marten Toonder): “’Het is mijn innerlijk,’ zei heer Ollie mat. ‘Dat zit vol met diepe gedachten, die ik vergeten ben, zodat ze me de keel uithangen.’”

      Er hangen mij weliswaar geen diepe gedachten de keel uit, maar wel rennen flarden Berlijn, Trijntje en Marlene chaotisch door mijn hoofd. Joggend probeer ik daarin ordening aan te brengen.

      Op de Hommelstraat zijn de gordijnen van Marie nog stijf gesloten (op andere dagen dan vandaag zou ik op dit tijdstip ook nog lekker in bed nasluimeren.)

      Vorige week woensdag namen we deel aan een avondwandeling door Berlijn. In het kielzog van gids Ben Wolters, die als student in het Berlijn van voor de val van de muur domicilie vond, doorkruisten we een bijzonder deel van deze opmerkelijke stad: de voormalige Joodse Wijk. Terwijl we in het schemerduister enkele oude winkelpanden passeerden hoorde ik in gedachten de verre echo van de Kristallnacht die in november 1938 woedde. Gedurende die dagen werden duizenden Joden uit hun huizen gesleept, honderden vermoord of tot zelfmoord gedreven, zo’n tweeduizend synagogen verbrand en duizenden winkelpanden leeggeroofd en gesloopt, vaak door normale mensen zoals jij en ik, opgezweept door de toenemende macht van de nazi’s. Zogenoemde Struikelstenen (Stolpersteine, een project, begonnen in 1994, van de Duitse kunstenaar Gunter Demning) markeren op vele plaatsen woning (HIER WOHNTE…) of werkplek (HIER WIRKTE…) van de ongelukkige, de Jood, zigeuner, gehandicapte, homoseksueel of Jehova’s getuige, die in handen van de nazi’s viel. Soms liggen er vijf of meer van deze kleine messing plaatjes (tien bij tien centimeter), op een kluitje. Zij houden de herinnering levend aan de mens die gruwelijk leed onder de hand van zijn medemens.

      Het project van Gunter liep voor hem persoonlijk een beetje uit de hand. Tegenwoordig laat hij zich ondersteunen door bevriende kunstenaars of stratenmakers, zoals in Eindhoven waar een groot aantal werd geplaatst.

      Het werd een gedenkwaardige wandeling die eindigde in een café. Een flink glas rode wijn en de nabijheid van elkaar bracht mij weer in een vrolijker stemming nadat ik diep onder de indruk was geraakt van het verhaal over Otto Weidt. Ben vertelde het boeiend en levendig in de nabijheid van het museumpje dat de voormalige borstelfabriek tegenwoordig is. Gedurende de Tweede Wereldoorlog liet Otto Weidt er voornamelijk Joden werken die blind en of doof waren. Door een list – als een ware Tom Poes verkreeg hij voor zijn fabriek het keurmerk ‘onmisbaar voor de oorlogsindustrie’ – zorgde Weidt er voor dat velen van ‘zijn’ Joodse arbeiders, a la Schindler’s List, lange tijd behoed werden voor deporatie. In februari 1943 werden deze mensen toch weggevoerd, maar hij slaagde er in om een Joodse familie verborgen te houden in zijn fabriek. Ook anderen die hij op verschillende plaatsen in Berlijn verborg, hebben het overleefd.

       Tijdens ons verblijf in Berlijn passeerden we het geboortehuis van Marlene Dietrich, onder andere beroemd geworden door haar vertolking van ‘Lili Marleen’, gezongen ter bemoediging van de geallieerde troepen. Of deze soldaten onder de indruk waren van haar stem of vanwege de schoonheid van haar benen, dat kunnen we helaas niet meer achterhalen.

      Is dit de reden van Trijntje’s kledingstruggle?

      Ik weet niet of Trijntje Oosterhuis net zulke mooie benen bezit dan die van Marlene. Zelf is zij de mening toegedaan dat haar zang de doorslag moet geven. Waarom zou zij zich anders in zo’n vormloos broekpak verstoppen?

      Na vanavond weten wij of Trijntje’s list gewerkt heeft!